Kısırlık yani infertilite hem ülkemizde hem de dünya genelinde pek çok çiftin yaşadığı sorunlardan biridir. İnfertilite, bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin herhangi bir doğum kontrol yöntemini kullanmadan 1 yıl boyunca düzenli cinsel ilişkiye girmesi ancak gebelik sonucunun ortaya çıkmaması olarak açıklanabilir. Ancak kısırlıktan şüphe edilebilmesi için düzenli ve korunmasız cinsel ilişki periyodunun haftada 2 ya da 3 olması da gerekiyor. Bazı toplumlarda infertilitenin sadece kadından kaynaklı bir sorun olduğu düşünülüyor. Oysa erkeğe bağlı nedenlerle de bebek sahibi olamama sorunu yaşanabilir. Kısırlığın hem erkekten hem de kadından kaynaklı olarak çok sayıda farklı nedenle yaşanabilen bir sorun olduğu unutulmamalıdır.
Yapılan son araştırmalar doğal yolla hamilelik elde etmek isteyen çiftler arasında bu hayali gerçeğe dönüştüremeyenlerin oranının % 15 olduğunu gösteriyor. Geri kalan % 85’lik oran ise 1 yıllık düzenli cinsel ilişkiyle gebelik neticesine ulaşabilen çiftlerdir. % 15’lik dilimde yer alan çiftler incelendiğinde ise kadın ve erkekten kaynaklanan sorunların görülme oranı birbirine oldukça yakındır. Kadınlarda ve erkeklerde kısırlığa neden olabilen unsurları aktaracağız. Aynı zamanda nasıl tanı konduğu, tedavinin nasıl yapıldığı gibi soruların yanıtlarını da ele alacağız. Öncesinde ise kaç çeşit kısırlık olduğu konusunu bilgi verelim.
Kısırlık Tipleri Nelerdir?
Genel olarak kısırlık sorunu iki farklı kategoride ele alınır.
- Primer
- Sekonder
Primer olarak adlandırılan infertilite, daha önce hiç gebelik elde edilememiş olmasıdır. Sekonder olarak adlandırılan infertilite durumunda ise daha önce gebelik elde etmiş olan çiftlerin yeniden bebek sahibi olmak istemesi ancak gebeliğin oluşmamasıdır. Her iki tipte olan infertilitenin kadından da erkekten de kaynaklanabileceğini belirtelim.
Kadınlarda Kısırlığa Neden Olabilecek Faktörler
Kadınlarda kısırlık tablosunun ortaya çıkmasına sebebiyet verebilen unsurları hemen kısaca listeleyelim.
- Adet düzensizliği olması
- Yumurta rezervinin azalması
- Fallop tüplerinde tıkanıklık olması
- Fallop tüplerinde yapışıklık olması
- Daha önce enfeksiyonlar geçirmiş olmak
- Karın içi operasyonlar geçirmek
- Endometriozis (Çikolata kisti)
- Yumurtlama bozuklukları
- Prolaktin seviyesinin yüksek olması
- Polikistik over sendromu (POS)
- Erken menopoza girmek
- Rahimde miyom olması
- Karın içi yapışıklıklar
- Tiroid hastalıkları
- Daha önce kanser tedavisi görmüş olmak
- Şeker hastalığı (Diyabet)
- Bazı karaciğer hastalıkları
- Aşırı kafein alımı
- Aşırı kilolu olmak
- Sigara ve alkol tüketimi
Yukarıda sıraladığımız unsurlardan bir ya da birkaçının kadında bulunması, mutlaka infertilite sorunu yaşayacağı anlamına gelmez. Bu durum erkeklerde kısırlığın nedenleri için de geçerlidir.
Erkeklerde Kısırlığa Neden Olabilecek Faktörler
Erkeklerde kısırlık sorunu ise genellikle aşağıdaki unsurlardan kaynaklanıyor:
- Sperm sayısının ve hareketinin idealden daha az olması
- Sperm hücrelerinde yapısal problemlerin bulunması
- Menide hiç sperm olmaması
- Kanal tıkanıklıklarının olması
- Spermin dışarı çıkmaması ve mesaneye boşalması
- İnmemiş testis problemi
- Çocuklukta yaşanan ateşli hastalıklar
- Hormonal faktörler
- Ergenlik döneminde yaşanan kabakulak gibi hastalıklar
- Genetik faktörler
- Testise giden damarların genişlemesi
- Sifiliz, gonore gibi hastalıklara yakalanmak
- Cinsel fonksiyon bozukluklarının olması
- Şeker hastalığı (Diyabet)
- Daha önce kanser tedavisi görmüş olmak
- Enfeksiyon sorunları yaşamış olmak
- Testosteron eksikliğinin olması
- Alkol ve tütün ürünleri kullanımı
- Stres
Kısırlık Belirtileri Nelerdir?
Kadınlarda ya da erkeklerde kısırlık belirtisi olarak değerlendirilebilecek bası semptomlar olabilir. Ancak yalnızca belirtiler dikkate alınarak tanı konamayacağının da altını çizmeliyiz. Tanı konması için muayene ve tetkikler yapılmalıdır. Kimi zaman muayene ve tetkiklerde herhangi bir bulgu elde edilemeyebilir. Yine de fikir vermesi bakımından kısırlık belirtisi olarak görülebilecek bazı durumlardan söz edebiliriz.
- Kadın ve erkeklerde hormonal dengesizlikler olması
- Erkeklerde sertleşme ve boşalma sorunlarının bulunması
- Erkeklerde testislerde ağrı, şişlik olması
- Erkeklerde boşalma sırasında çok az meni olması
- Kadınlarda aşırı tüylenme
- Kadınlarda adet düzensizliklerinin olması ve adet dönemlerinin aşırı düzeyde ağrılı geçmesi
Bu ve benzeri sorunlar yaşayanlar 1 yıllık düzenli cinsel ilişki dönemi yaşamayı beklemeden de doktora başvurabilir. Böylelikle yaşanan sorunların altında yatan unsurların tespit edilmesi, tedavi ile bu sorunların giderilmesi sağlanır. Dolayısıyla doğal yolla gebelik şansı da yükselmiş olur.
Kısırlık Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi, kısırlık sorununa yol açan unsurları gidermeye yönelik olarak uygulanır. Yukarıda da değindiğimiz gibi hem kadınlarda hem de erkeklerde infertiliteye yol açabilen problemlerin sayısı bir hayli fazladır. Bu nedenle tedaviler de sadece birkaç prosedürden ibaret olamıyor. Bazı durumlarda ilaç kullanımı tercih edilirken bazı durumlarda da cerrahi müdahale ile problemin ortadan kaldırılması sağlanıyor. Böylece çiftlerin bebek sahibi olmasının önündeki engellerin kaldırılması hedefleniyor.
Elbette fertilite ilaçlarının kullanımı ya da aşılama (inseminasyon) tedavisinin uygulanması gibi kısırlık tedavisi seçenekleri de bulunuyor. Bu tedaviler ile başarı elde edilemediğinde ya da kadının yaşı 35’ten daha fazla ise tüp bebek tedavisinin devreye girmesi en akılcı seçenektir. Yardımcı üreme teknikleri sayesinde bebek sahibi olma şansı daha da yükseliyor. Bu arada nedeni bilinemeyen infertilite durumunda da daha fazla beklemeye gerek duyulmadan tüp bebek tedavisine başlanabilir. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanına danışarak bu tedavilere dair daha fazla bilgi alabilirsiniz.
Kısırlık Tanısı Nasıl Konur?
Çiftlerde kısırlık tanısının konabilmesi için yapılması gereken test ve tetkikler farklıdır. Erkeklerde kısırlığa neden olabilecek unsurların olup olmadığının anlaşılması için bu tetkiklerin yapılması gerekir:
- Spermiyogram ve kruger
- Genetik test
- Hormon testleri
Kadınlarda kısırlığın nedenlerinin araştırılması için daha fazla sayıda test ve tetkik yapılmalıdır. Uygulanan muayene, test ve tetkikler şöyledir:
- Rahim içi muayenesi
- Bazal hormon testi
- Ultrasonografi
- Laparoskopi
- Kan testi
- HSG
Muayene, test ve tetkik neticeleri bir arada değerlendirilir. Çok sayıda çiftte bu aşamanın ardından tanı konarak tedaviye başlanır. Ancak bazı durumlarda doktorunuz ileri tetkiklerin yapılmasını da isteyebilir. Özellikle şüpheli bir bulgu elde edilmesi gibi durumlarda daha farklı tetkiklerin yapılmasına gereksinim olabiliyor.
Bu arada kısırlık konusunu ele alırken yaş faktörünü de göz ardı etmemek gerekiyor. Kadınlarda yaşın ilerlemesiyle birlikte doğurganlık özelliklerinin azaldığı ve dolayısıyla gebelik şansının hızla düşüşe geçtiğini unutmamalısınız. 35 yaşına kadar bu düşüş çok hızlı değildir. Hatta 38 yaşına kadar sürebilir. Ancak özellikle 40 yaş sonrasında doğal yollarla gebelik elde edilme olasılığı ciddi seviyede geriliyor. 40’lı yaşlarla birlikte kadınların hamile kalma şansının % 30 – 20 düzeylerinde olduğunu belirtelim. İşte bu nedenle tedavi seçeneklerini değerlendirmek için uzun süre beklememek gerekiyor. Eğer kadının yaşı 35’ten fazlaysa 1 yıllık düzenli cinsel ilişki dönemini beklemek yerine sadece 6 ay doğal yola gebe kalmaya çalışmak yeterlidir. Eğer hamilelik elde edilemezse 6 ayın sonunda mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Tanımlanamayan İnfertilite Nedir?
Nedeni bilinemeyen ya da tanımlanamayan kısırlık çiftlerde kısırlığa neden olabilecek bir unsur rastlanmamış olmasıdır. İzah edilemeyen infertilite de yaygın görülen sorunlardan biridir. Çiftlerin % 5’i bu sorunla karşı karşıya kalıyor. Bu gibi durumlarda aşılama ve ovulasyon indüksiyonu uygulanıyor ancak bu yöntemler de % 100 başarı vaat edemez. Aşılama tedavisinin bu çiftlerin sadece % 15’inde olumlu sonuç sunduğunu da ekleyelim.
Kısırlığı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?
Kadın ve erkeklerde kısırlık nedenlerine değindik. Tüm bunlarla birlikte aşırı stresli ve gergin bir yaşam sürmek, sağlıksız ya da tek yönlü beslenme, hareketsiz bir yaşam sürme gibi unsurlar da kısırlığı tetikleyebiliyor. Bu konuda sorularınızı yorum bölümüne yazabilirsiniz.
